Bebost landschap heeft een groot absorptievermogen. Je kan veel doen zonder dat het direct impact heeft op het landschapsbeeld. Zeker in vergelijking met het open weidegebied. Maar houdt dit in dat er zomaar alles kan plaatsvinden? Zeker niet. De heuvelrug heeft een uitzonderlijk historisch gelaagd landschap. Door de overgangen van hoog naar laag, maar ook door eeuwen oude bewoning. Het landschap van het Gooi laat zich lezen als één groot levend geschiedenisboek, zowel boven als onder de grond.
Een nieuwe HOV verbinding tussen huizen en Hilversum, een nieuw crematorium en een oefenterrein voor de veiligheidsregio, drie plannen die in 2015 aan de orde zijn geweest bij de ARO en die elk hun impact hebben op dit unieke stukje Goois landschap.
Marlies van Diest
Landschapsontwerper
Eigenaar Bureau Marlies van Diest Ontwerp, voorzitter van diverse advies- en welstandscommissies
Aandachtsgebieden: ontwerp openbare ruimte, tuinontwerp, opgaven op het gebied van landschap en stedenbouw
Het Gooi
Bekijk de video
Achtergrondinformatie
Landschap
De Gooise stuwwal vormt de oostelijke hoge rand van de provincie. Het Gooi is één van de weinige reliëfrijke gebieden in Noord-Holland. De stuwwallen zijn ongeveer 300.000 jaar geleden ontstaan tijdens de voorlaatste ijstijd waarbij het landijs Nederland bereikt. Het gebied is archeologisch zeer waardevol omdat er sporen van de vroegste bewoning van Nederland worden aangetroffen van meer dan 200.000 jaar geleden. Zo zijn er o.a. grafheuvels en urnenvelden aangetroffen uit de Late Bronstijd en Vroege IJzertijd. Het stuwwallenlandschap bestaat uit hogere zandgronden met afwisselend bos en heide, en een gedifferentieerde overgangszone naar de aanliggende veengebieden en het Gooimeer. Het Gooi is vanouds een aantrekkelijk woongebied. Op de hogere gronden liggen kernen als Bussum, Blaricum, Hilversum en Huizen. Dit waren van oorsprong brinkdorpen met een radiale (wegen)structuur. Rond de dorpen kwamen omvangrijke akkercomplexen tot stand (engen). De heidevelden nabij de dorpen dienden voor het weiden van schapen. In de 17de en 18de eeuw hebben zich op de hogere gronden landgoederen en buitenplaatsen ontwikkeld. In de Gooizoom zijn gronden afgegraven ten behoeve van de uitbreiding van de Amsterdamse grachtengordel. Dit heeft geleid tot het ontstaan van het 4 km lange en 1 km brede dorp ’s Graveland (ook genoemd bij Groenewoud, elders in dit jaarverslag). Hierin liggen enkele schitterende buitenplaatsen. Aan het eind van de negentiende eeuw en het begin van de twintigste eeuw zijn de oude dorpsessen en gemeenschappelijke weidegronden met buitenhuizen en villa’s bebouwd. Soms zijn oudere landgoederen herverkaveld. Vanwege de bosrijke omgeving zijn in en rond de dorpen herstellingsoorden en sanatoria ontstaan.
Kernkwaliteiten (Leidraad Landschap en Cultuurhistorie):
Landschapstype:
- stuwwallenlandschap
Ondergrond:
- aardkundig monument: gehele stuwwal van het Gooi
- bodem van de hoger gelegen delen van het Gooi bestaande uit podzolgronden en duinvaaggronden.
- archeologiegebied het Gooi, met de oudste bewoningssporen van Noord-Holland
- grafheuvels en urnenvelden, middeleeuwse zandpaden en schapendriften
Landschaps- en dorps-DNA:
- landgoederenreeks van ’ s-Graveland, een gaaf historisch landschappelijk ensemble van lanen, bossen, parken, landhuizen, zichtassen en zanderijvaarten
- historische grens tussen Noord-Holland en Utrecht (Holland en het Sticht), gemarkeerd door de 23 provinciaal beschermde grenspalen
- cultuurhistorische objecten zoals herstellingsoorden en sanatoria, landgoederen en villaparken
- zandlandschappen van het Gooi bestaan voornamelijk uit gesloten en heuvelachtig landschap met bos; plaatselijk open door heide, stuifzand of uitzicht.
- dorps-DNA brinkdorpen: Middeleeuwse geconcentreerde nederzettingen (uniek voor Noord-Holland)
- structuur van bebouwing(boerderijen) rond brink
- wegenstructuur van de brink naar de essen
HOV in ’t Gooi, provincie Noord-Holland/gemeente Hilversum
Voor de hoogwaardige openbaar vervoersverbinding van Huizen naar Hilversum (HOV in het Gooi) is de provincie bezig met het opstellen van een provinciaal inpassingsplan (PIP). Het inpassingsplan bestaat uit twee onderdelen: het noordelijk en het zuidelijk deel. Het noordelijk deel loopt vanaf het busstation Huizen, over de Huizermaatweg, via de Bovenmaatweg over een vrije busbaan naar de Stichtseweg en vervolgens naar de carpoolplaats in Blaricum. Dit deel van het tracé ligt binnen bestaand bebouwd gebied. Het zuidelijk deel is gelegen ter plaatse van de gemeenten Laren en Hilversum. Vanaf de A27 komt ter hoogte van Anna’s Hoeve een bus afslag. In het gebied Anna’s Hoeve wordt een ecoduct aangelegd die over de nieuwe HOV-busbaan, het spoor en de verlegde weg over Anna’s Hoeve zal worden aangelegd. De bus rijdt op een vrije baan aan de zuidzijde langs het spoor richting NS Station Hilversum. Alleen het deel door het gebied Anna’s Hoeve (inclusief de busafslag) ligt buiten BBG. Voor dit deel is dus sprake van verstedelijking in het landelijk gebied. Het gaat om de realisatie van kunstwerken zoals het ecoduct, de aanleg van een busafslag en verlegging van de weg.
Recente en geplande ontwikkelingen rond Anna’s Hoeve (bron: HOV in ’t Gooi, Ontwerp, BügelHajema, januari 2015)
Impressie oostelijke fly-over (Bron: Posad, juli 2013)
Bestemmingsplan Oefencentrum Veiligheidsregio Crailo, gemeenten Laren en Hilversum
Binnen de gemeenten Bussum, Hilversum en Laren ligt het voormalige defensieterrein Crailo. De wens bestaat om dit hele gebied te ontwikkelen voor wonen, werken en natuur. Voor dit terrein heeft de provincie in samenwerking met de genoemde gemeenten het Ruimtelijk Kader Crailo opgesteld. Daarin worden de stedenbouwkundige randvoorwaarden en beeldkwaliteit op hoofdlijnen voor de ruimtelijke ontwikkeling voor Crailo geformuleerd. Het Ruimtelijk Kader is in juni 2014 door Gedeputeerde Staten vastgesteld.
De Veiligheidsregio Gooi en Vechtstreek heeft momenteel haar oefencentrum midden op het defensieterrein gevestigd. In overleg met de provincie en de gemeenten heeft de veiligheidsregio het voornemen om het bestaande oefencentrum te verplaatsen naar het zuidoostelijke deel van het defensieterrein (voorheen AZC Crailo). Het initiatief is in strijd met het huidige bestemmingsplan. Het plan is gelegen binnen de gemeenten Hilversum en Laren.
Het oostelijke deel van het terrein wordt gesloopt en ingericht als nieuwe natuur. Dat sluit aan bij het naastgelegen EHS en de net aangelegde ecoduct over de A1. Op het westelijke terrein worden enkele gebouwen hergebruikt en gedeeltelijk gesloopt en nieuwbouw gepleegd. De nieuwbouw bestaat onder ander uit woningen en bedrijfspanden die worden gebruikt als oefenterrein voor de hulpdiensten. Verder wordt er een stuk spoor en een stukje snelweg aangelegd om calamiteiten na te bootsen.
Inrichtingsplan oefencentrum Crailo (Bron: SAB, april 2015)
Impressies (Bron: Voorontwerp Bestemmingsplan, gemeente Hilversum/SAB, mei 2015)
Gooisch Crematorium Laren, gemeente Laren
Het plan voorziet in de bouw van een crematorium en bijbehorende voorzieningen en terreininrichting aan de oostzijde van de A27. Het terrein is in de huidige situatie grotendeels bebost en onbebouwd. De gronden hebben de bestemming ‘Recreatie/Verblijfsrecreatie’. Op grond daarvan kunnen er in het plangebied recreatiewoningen, een horecavoorziening en twee beheerderswoningen worden gebouwd. De bouwvergunning is inmiddels onherroepelijk. Bij de realisatie van een crematorium gaat dat bouwplan niet door.
In het gebied worden een crematorium en twee bedrijfswoningen gerealiseerd. Op het terrein komen verder onder meer een asverstrooiingsveld, een urnenveld, parkeerplaatsen, groenvoorzieningen en een vijver. De bebouwing van het crematorium is aan de zuidzijde van het terrein geprojecteerd. De maximale bouwhoogte is 13 m, de schoorsteen steekt daar nog eens 2 m bovenuit. Tussen het terrein en de A27 komt een geluidwerende voorziening.
Schetsontwerp Gooisch Crematorium Laren (Bron: Hollandschap, mei 2013)
Vogelvluchtimpressie Gooisch Crematorium Laren (Bron: Hollandschap, mei 2013)
ARO-advies HOV in ’t Gooi, provincie Noord-Holland/gemeente Hilversum (maart 2015)
De ARO beseft dat het plan al in een vergevorderd stadium is en is blij met de extra beelden die tijdens de vergadering getoond worden over de ruimtelijke inpassing van de HOV in het deel ten oosten van Hilversum. De bundeling van infrastructuur is waarschijnlijk de enige juiste oplossing om zowel de verlegde Weg over Anna’s Hoeve als de HOV door het gebied aan te leggen, maar er zal beter duidelijk gemaakt moeten worden hoe ingespeeld is op de landschappelijke en cultuurhistorische waarden en wat de consequenties zijn voor deze kwaliteiten. Een uitwerking in ruimtelijke beelden, zoals getoond in de presentatie, is voor zowel ARO als andere belanghebbenden essentieel voor het begrip van de consequenties in het veld van deze ingreep.
ARO-advies Bestemmingsplan Oefencentrum Veiligheidsregio Crailo, gemeenten Laren en Hilversum (augustus 2015)
De ARO constateert dat een dergelijke intensieve en stedelijke functie op deze kwetsbare locatie vraagt om extra aandacht voor de ruimtelijke inpassing. Eigenlijk is het een functie die hier niet thuishoort, maar uitgaande van het feit dat de keuze daarvoor al gemaakt is en ontwikkeling ervan doorgang zal vinden heeft de ARO een aantal opmerkingen. De voorgestelde groene inkadering van het terrein (met een keermuur en beplante grondwal) moet veel steviger worden aangezet om de uitstraling naar de omgeving verder te beperken. De ontsluitingsweg aan de noordwestzijde van het terrein is onwenselijk, omdat deze geen recht doet aan de bijzondere landschappelijke en cultuurhistorische waarden van het Gebed zonder End. Vraag is of deze ontsluiting niet op een andere manier kan worden opgelost. De ARO hecht er aan dat de huidige, waardevolle beplanting op het terrein van het oefencentrum behouden blijft. Uitgangspunten en voorstellen t.a.v. de inpassing van het terrein, zoals het groene kader en het behoud van de waardevolle bomen, moeten beter in het bestemmingsplan worden verankerd dan nu het geval is.
ARO-advies Gooisch Crematorium Laren, gemeente Laren (november 2015)
De ARO staat positief tegenover de ontwikkeling op zich, maar constateert dat er nog een aantal ontwerpslagen moeten worden gemaakt om tot een goed en passend plan te komen. De huidige kaart is meer een weergave van de benodigde ruimte voor de diverse voorzieningen, dan dat er sprake is van een goed uitgewerkt ruimtelijk ontwerp. De gepresenteerde referentiebeelden laten een tuinachtige opzet zien, die geen recht doet aan de plek. De ARO adviseert om bij de uitwerking van het plan meer gebruik te maken van de sfeer en kwaliteit van het huidige bosgebied.
