Noord-Holland is ontstaan ‘entre deux mers’ en kent daarom twee kusten: de Noordzeekust en de kust van het IJsselmeer en Markermeer. Beide kusten kennen een vergelijkbare mate van dynamiek, maar waar voor de Noordzeekust er een duidelijke visie is op de ruimtelijke kwaliteit, ontbreekt deze voor de IJsselmeerkust en Markermeerkust.
Enkhuizen heeft een recreatief intensief ontwikkelde kust. Sprookjeswonderland, Zuiderzeemuseum, een stacaravanterrein en dagrecreatieve voorzieningen vormen een aaneengesloten recreatief-toeristische zone tussen stad en meer. De gemeente wil de kwaliteit van dit gebied verbeteren en onder meer het stacaravanterrein verplaatsen en vervangen door permanente recreatiewoningen. Zet deze ontwikkeling de relatie tussen Enkhuizen en IJsselmeer niet te zeer onder druk?
Ook bij Monnickendam, Medemblik en Uitdam zijn vergelijkbare ontwikkelingen gaande. Daarom bepleit de ARO de ontwikkeling van een kustvisie IJsselmeerkust en Markermeerkust, die initiatiefnemers vooraf duidelijke richtlijnen en inspiratie kunnen meegeven en tegelijkertijd de ARO een helder afwegingskader verschaffen.
Steven Slabbers
Landschapsarchitect
Directeur Bosch Slabbers landschapsarchitecten
Aandachtsgebieden: opgaven op het gebied van landschap, stedenbouw, openbare ruimte, landbouw, natuur, cultuurhistorie, water, duurzaamheid en klimaatadaptatie
Kustzone IJsselmeer
Bekijk de video
Achtergrondinformatie
Landschap
Het gebied Enkhuizerzand bevindt zich op een kunstmatig opgehoogde strook land tussen de oude binnenstad van Enkhuizen, waarvan de Zeemuur ooit de grens met het water vormde, en het IJsselmeer. In tegenstelling tot andere landschappen die in de Leidraad Landschap en Cultuurhistorie staan beschreven, is er over dit specifieke stukje weinig te melden als het gaat om landschapstype, ondergrond en landschaps- en dorps-DNA. Het terrein is eind jaren ’60 kunstmatig opgehoogd en in de jaren daarna ontwikkeld tot recreatiegebied, met voorzieningen voor dag- en verblijfsrecreatie.
De nabijgelegen oude binnenstad van Enkhuizen vertegenwoordigt een belangrijke cultuurhistorische waarde. Met de aanleg van het Enkhuizerzand is de oorspronkelijke historische en directe visuele relatie tussen stad en water grotendeels verloren gegaan. Het geheel maakt nu, mede door het beperkte beheer en onderhoud de laatste jaren, een gedateerde en enigszins verwaarloosde indruk. Het Enkhuizerzand is exemplarisch voor een scala aan plannen langs de IJsselmeer- en Markermeerkust. Ook bij Monnickendam, Medemblik en Edam worden recreatieparken ontwikkeld.
Enkhuizerzand, gemeente Enkhuizen
Het plan betreft de herinrichting en opwaardering van het recreatieoord Enkhuizerzand langs de IJsselmeerkust, tussen de oude stad Enkhuizen in het zuiden en de Haling te Enkhuizen in het noorden. Met het beeldkwaliteitsplan voor het recreatieoord ‘Enkhuizerzand’ wordt geprobeerd om dit terrein een nieuwe impuls te geven. Het bestaande terrein met recreatieve voorzieningen is verwaarloosd. Het plan beoogt versterking van het recreatieoord voor toeristen en bewoners van Enkhuizen en omgeving. Daarnaast is het de bedoeling om het gebied voor alle seizoenen aantrekkelijk te maken en te houden voor dag- en verblijfsrecreatie. Om dit te bereiken wordt ingezet op een kwaliteitsverbetering en een intensivering van de bestaande functies.
Het themapark Sprookjeswonderland en de bestaande recreatieve functies zoals het zwembad en de passantencamping blijven op hun plaats en de dag– en verblijfsrecreatieve functie van het gebied wordt uitgebreid en opgewaardeerd. Zo wordt het strand verbreed en openbaar toegankelijk gemaakt.
Daarnaast wordt er een aantal nieuwe ontwikkelingen mogelijk gemaakt, zoals uitbreiding van de parkeergelegenheid, de realisatie van een nieuw terrein met maximaal 200 recreatieverblijven en de eventuele verplaatsing van de seizoenscamping naar het noorden van het plangebied.
Plankaart Enkhuizerzand (bron: Beeldkwaliteitsplan Recreatieoord Enkhuizerzand, gemeente Enkhuizen/HZA, oktober 2015)
Mogelijke aanzichten recreatiewoningen vanaf het IJsselmeer (bron: Beeldkwaliteitsplan Recreatieoord Enkhuizerzand, gemeente Enkhuizen/HZA, oktober 2015)
ARO-advies Enkhuizerzand, gemeente Enkhuizen (mei 2015)
De ARO is uiterst kritisch over deze ontwikkeling en adviseert daarom negatief. De nadruk ligt hierbij op de 200 recreatiewoningen waar het plan in voorziet. Een dergelijke ontwikkeling met permanente voorzieningen, op deze buitendijkse locatie, op korte afstand van de oude binnenstad van Enkhuizen, zorgt voor een te vol programma en doet geen recht aan deze bijzondere plek. Samen met het verplaatsen van (een deel van) de stacaravans van de seizoenscamping naar het noordelijk deel van het plangebied is er per saldo geen sprake van kwaliteitswinst. De verbetering van de ruimtelijke kwaliteit, die de aanleiding was voor de herontwikkeling, ziet de ARO onvoldoende gereflecteerd in het plan. Vragen van de ARO over waterveiligheid en de hiermee samenhangende aansprakelijkheidskwestie worden onvoldoende beantwoord. De ARO vraagt zich ten slotte af hoe een plan in een dergelijk prematuur stadium, zonder goed onderzoek en onderbouwing, al op de markt gezet kan worden.
ARO-advies Enkhuizerzand, gemeente Enkhuizen (tweede behandeling, december 2015)
De ARO is blij dat de gemeente constructief en creatief omgegaan is met de eerder gemaakte opmerkingen van de commissie. De commissie heeft geen bezwaar tegen het buitendijks bouwen, maar de discussie blijft of de getoonde oplossingen wel de meeste ruimtelijke kwaliteit bieden. De spanning tussen kwantiteit en kwaliteit blijft een punt van zorg. De ARO vreest dat de wens om het maximale aantal woningen te realiseren ten koste zal gaan van de creativiteit en houdbaarheid/duurzaamheid/kwaliteit van de voorstellen. De uitwerking van de aangegeven zichtlijnen vraagt om een stevige verankering. Voorkomen moet worden dat de stad verdwijnt achter een gordel van recreatieve functies, die de historische binding tussen stad en water teniet doen. Fasering en beheer zijn belangrijke aandachtspunten bij de verdere uitwerking.
De ARO denkt graag mee in de vervolgstappen van deze planontwikkeling.
